بسم الله الرحمن الرحيم
Bâzı Kavrâmlar :
- بيان عام – Aam beyân.
- بيان خاص – Hâs Beyân.
BEYÂNI ÂAM NE DEMEK ? : Beyân, bildiri, açıklama anlamına gelmektedir. Âam ise : Genel demektir. Buna göre Beyânı Âam : Genel Bildiri, Genel Açıklama anlamına gelir, Kur’anda ise Genel olarak Emredilen , Genel olarak Yasaklanan , Genel olarak Haber verilen , Kur’an’ın Vaazlerinde Anlatılan genel Kavramlar kastedilir bu kapsamda örnekleri aşağıdaki zikredeceğim inşaallah.
BEYÂNI HÂS NE DEMEK : Beyan önce belirttiğimiz gibi bildiri ve açıklama anlamına gelmektedir. Hâs ise genel olarak Özel, Ayrıcalıklı ve Tek gibi anlamlara gelmektedir Buna göre Beyânı Hâs : Özel bildiri, Ayrıcalıklı bildiri, Belli kesime hitap eden bildiri anlamına gelmektedir.
Beyânı Âam yâni , Genel beyânın ve Beyânı Hâs yani, Özel Beyânın ne anlama geldiği anlaşıldığına göre Kur’an’ı kerîmdeki Âam Beyânlar , Âam mıdır ? Yoksa Hâsmıdır konusuna geçebiliriz.
KURANI KERÎMDEKİ ÂAM BEYÂNLAR, HÂS YANİ ÖZEL BİR MANAYA İŞARET EDER.
Kurânı kerimden buna bâzı örnekler şöyledir:
Allâh azze ve Celle şöyle buyurmuştur:
كُلُّ شَيْءٍ هَالِكٌ
Her şey Helâk olacaktır (Kasas 88)
كُلُّ نَفْسٍ ذَٓائِقَةُ الْمَوْتِ
Her nefis ölümü tadacaktır (Ankebut 57)
Allah azze ve cellenin her şey helâk olacaktır sözünde Her şeyin helâk olacağını anlamak yanlıştır zîra Neuzubillah Allah subhanehu ve teala’nın kendisi de Helâk olmayacaktır. Yada Cennet, Cehennem ve bunların içindekiler Helâk olmayacaktır. Cennet ehli de Cehennem ehli de orada, Allah’ın onlara Bahşettiği cezâ ve mukafatlarda onlarla beraber ebedi kalacaktır. Allah’tan rahmetinin ister azabından ona sığınırız.
Yine Allâh azze ve Celle Âd kavmini helak eden rüzgar hakkında şöyle buyurmuştur:
تُدَمِّرُ كُلَّ شَيْءٍ بِاَمْرِ رَبِّهَا
Rabbinin emriyle herşeyi yerle bir eder (Ahkâf 25)
Ha kezâ bu rüzgarda dünyada var olan her mekânı, Eşyâyı, insân ve cini helâk helâk etmemiştir ancak Allah azze ve Cellenin emrettiklerini helâk etmiştir.
Yine Allâh Teâlâ Sebe Halkının Melîke’si hakkında şöyle haber vermiştir:
وَاُو۫تِيَتْ مِنْ كُلِّ شَيْءٍ
Ona herşeyden verilmişti. (Neml 23)
Allah azze ve Celle ‘ona herşeyden verilmişti’ derken ona çokça nimet ve saltanat verildiğini kastetmiştir. Zîra Ona Süleyman’ın aleyhi selâm mülkü verilmemişti Yada ondan önce ki, ondan sonra ki, ve bizim sahip olduklarımızda verilmemişti.
Yine Allah azze ve celle şöyle buyurmuştur:
اِنَّ الصَّلٰوةَ كَانَتْ عَلَى الْمُؤْمِنٖينَ كِتَاباً مَوْقُوتاً
Namâz Müminler üzerine belli vakitler yazılmıştır (farz kılınmıştır) (Nisâ 103)
Allâh azze ve Celle bu ayette Zâhiren Mümin vasfını taşıyan her kese Namazı vakitlerinde farz kıldığını bildirmiştir. Buna binâen Mümin vasfını taşıyan herkesten herhalde Vaktinde namazı kılmasını beklemek hatalıdır zîra Muminlerin buluğa ermemiş çocukları, Kadınlardan Hayîz olanlar, Canı Tehlike altında olanlar, Seferilik ve benzeri Hallerde Allâh bu yükümlülüğü müminlerden kaldırmıştır, oysaki bu zikrettiklerim buna rağmen mümin ismini almaya devam etmektedirler.
Yine Allah azze ve celle şöyle buyurmuştur:
يَٓا اَيُّهَا الَّذ۪ينَ اٰمَنُوا اتَّقُوا اللّٰهَ وَابْتَغُٓوا اِلَيْهِ الْوَس۪يلَةَ وَجَاهِدُوا ف۪ي سَب۪يلِه۪ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ
Ey iman edenler! Allah’tan korkup sakının ve (sizi) Allah’a (yakınlaştıracak) vesileler arayın. Allah yolunda cihad edin. Umulur ki kurtuluşa erersiniz. (Mâide, 35)
Ayetin zahirinde Allah azze ve Celle iman eden/Müminler vasfını taşıyan herkese cihâd etmesini emretmektedir, Lâkin Mâna Umûm değildir Hâsdır özel bir gruba hitâp vardır Kadınlar, Çocuklar, Yaşlılar, Âcizler, Hastalar, Bundan müstesnâdır bu ayet cihada el verişli olan müminlerin, cihad vakti geldiğinde Müminlerin imamının emriyle cihad etmesi anlamındadır hatta Cihada el verişli olan müminler dahi külliyen, öyleki onlardan bir tanesi dahi geride kalmayacak şekilde cihada çıkmaları doğru değildir Geride kalanların güvenliği ve İlim Öğretip yaymak için bir tâifenin kalması emredilmiştir.
Yine bununla ilgili örnekler çoğaltılabilir, lakin ez cümle Kuran’daki külliyet her zaman Âam değildir. Örneklerde de Zikrettiğim üzere Hâs durumlara işaret edebilmektedir.
Bu konuları bilmeden Kur’an’dan istidlal yapıp hüküm binâ etmek büyük bir sapmadır öyleki salihlerin döneminde bir fırka bununla dinden çıkmıştır, Allah herşeyin yaratıcısıdır gibi ayetleri alıp Kur’an’ın da yaratılmış olduğunu Herşey helak olacaktır gibi ayetleri alıp Cehennemin de Helâk olacağını iddia etmişlerdir.
Allahtan afiyet dileriz.
Ebû Abdullâh er-Ruhâi